SADECE 1 YILDA TOPRAK ÜRÜNLERİ KURUMUNUN UĞRADIĞI ZARAR MİKTARI 558,200 TL
İŞTE TOPRAK ÜRÜNLERİ KURUMUNU ZARARA UĞRATAN SORUMLULAR
Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin
Özçağ,
Yönetim Kurulu Üyeleri Sn. Mustafa Hadımcı,
Sn. Mustafa Beyoğlu,
Sn. Kuntay
Vurana
Sn. Berhan Ongan
DEĞERLİ OKURLAR,
AŞAĞIDA SAYIŞTAY BAŞKANLIĞINA BAĞLI DENETÇİLERİN TOPRAK ÜRÜNLERİ KURUMUNDA YAPTIKLARI DENETİM SONUCUNDAKİ TESPİTLERİNİ İÇEREN GENİŞ VE AYRINTILI RAPORU OKURKEN GÖZLERİNİZE İNANAMAYACAKSANIZ.
İŞTE O RAPOR
2014 Yılında Toprak Ürünler Kurumu Tarafından İç
Pyasadan Satın Alınan Arpa le Yurt Dışından İthal
Edlen Tohumluk Arpa ve Buğday Materyallerne
İlşkn Araştırma Raporu
İÇİNDEKİLER
- GİRİŞ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1
- DENETİMDE KULLANILAN KAYNAKLAR …………………………………………………………………….. 1
- BULGULAR ……………………………………………………………………………………………………………………….. 1
3.1 İÇ PİYASADAN TOHUMLUK OLARAK SATIN ALINAN ARPA MATERYALİ…………..1
Yerli Zahire Üreticisinden Tohumluk Arpa Alımı ……………………………………………………………….. 2
Yerli Tohumluk Arpa Çimlenme Testleri……………………………………………………………………………. 2
Tohumluk Arpa Satışı ……………………………………………………………………………………………………… 3
Kuruma Yapılan Şikayetler ve Ürünün İade Alınması …………………………………………………………. 5
Taşıma Maliyeti……………………………………………………………………………………………………………… 5
İade Alınan Ürünle İlgili Yapılan Çimlenme Testleri ………………………………………………………….. 6
500 ton Arpa Materyalinin İmhası ……………………………………………………………………………………. 6
Tohumluk Olarak Satın Alınıp Yemlik Olarak Satılan Arpalar……………………………………………… 9
Yerli Arpa Stok Durumu ………………………………………………………………………………………………… 10
3.2 İTHAL EDİLEN TOHUMLUK ARPA VE BUĞDAY MATERYALLERİ……………………… 11
3.2.1 İthal Tohumluk Arpa Materyali Alımı…………………………………………………………………….. 11
İmzalanan Sözleşme İle Alınan Tohumluk Arpa Materyali…………………………………………………. 12
TÜK Yönetim Kurulu Kararı Alınmadan ve Sözleşme İmzalanmadan 2,535.39 Ton Tohumluk
Arpa Materyali İthali…………………………………………………………………………………………………….. 12
Sözleşme İmzalanmadan 1,505.40 Ton Tohumluk Arpa Materyali İthali ……………………………… 14
Toplam İthal Edilen Tohumluk Arpa Materyali ………………………………………………………………… 16
İthal Tohumluk Arpa Materyali Satışları ve Stok Durumu………………………………………………….. 17
3.2.2 İthal Tohumluk Buğday Materyali Alımı ………………………………………………………………… 18
İlk Parti Tohumluk Buğday Materyali Alımı ve Çimlenme Testleri ……………………………………… 20
Çimlenme Testi Sonuçları Alınmadan İlk Parti Adana 99 cinsi Tohumluk Buğdayın Üreticiye
Satışı…………………………………………………………………………………………………………………………… 21
İkinci Parti Tohumluk Buğday Materyali Alımı ve Yapılan Nemlilik Testleri………………………… 22
İkinci Partide Alınan Adana 99 Cinsi Tohumluk Buğday Materyalinin Satışı……………………….. 23
İkinci Partide Alınan Tohumluk Buğday Materyaline Yapılan Çimlenme Testleri ve 1,150 Ton
Buğdayın İadesi……………………………………………………………………………………………………………. 24
Adana 99 Cinsi Tohumluk Buğday Materyaline Yönelik Şikayetler ve Şikayetlerin
Değerlendirilmesi…………………………………………………………………………………………………………. 26
İkinci Partide Alınan 184.90 Ton Adana 99 Cinsi Tohumluk Buğdayın Ödemesi …………………..27
İthal Tohumluk Buğday Materyalinin Stok Durumu ………………………………………………………….. 28
3.2.3 Nakliye Masrafları …………………………………………………………………………………………………. 29 - SONUÇ……………………………………………………………………………………………………………………………… 31
İç Piyasadan Satın Alınan Tohumluk Arpa Materyali…………………………………………………………. 31
İthal Edilen Akhisar 98 Cinsi Tohumluk Arpa Materyali ……………………………………………………. 32
İthal Edilen Adana 99 Cinsi Tohumluk Buğday Materyali…………………………………………………… 33
Nakliye Masrafları …………………………………………………………………………………………………………….. 34
TABLOLAR
Tablo-1 Yerli Arpa Test Sonuçları
Tablo-2 2014 Yılı Yerli Arpa Satışları
Tablo-3 Tohumluk Olarak Satın Alınıp Yemlik Olarak Satılan Arpa ve Yaşanan Kayıp
Tablo-4 Yerli Arpa Stok Durumu
Tablo-5 Tohumluk Arpa Materyali İthali
Tablo-6 İthal Tohumluk Arpa Materyali Stok Tutarları
Tablo-7 İthal Tohumluk Buğday Materyali Alımları
Tablo-8 İlk Parti İthal Tohumluk Buğday Materyali Test Sonuçları
Tablo-9 İkinci Partide Gelen Adana 99 Cinsi Buğday Materyali
Tablo-10 İkinci Partide Kabul Edildiği Belirtilen Parseller
- GİRİŞ
Sayıştay Başkanlığınca tevdi edilen görev doğrultusunda 2014 yılında Toprak Ürünleri Kurumu
tarafından iç piyasadan satın alınan arpa ve yurtdışından ithal edilen tohumluk arpa ve buğday
materyallerine ilişkin denetim gerçekleştirilmiş ve elde edilen bulgu ve sonuçlar aşağıda
sunulmuştur. - DENETİMDE KULLANILAN KAYNAKLAR
Denetim;
• Değiştirilmiş şekliyle 32/1992 sayılı Toprak Ürünleri Kurumu Yasası,
• Bakanlar Kurulu Kararları,
• Yönetim Kurulu Kararları,
• 03.09.2014 tarihli Arpa Tohum Materyali Sözleşmesi,
• 03.09.2014 tarihli Buğday Tohum Materyali Sözleşmesi,
çerçevesinde ve değiştirilmiş şekliyle 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası’nın 23. maddesinde
öngörülen yöntemle gerçekleştirilmiştir. Tespit edilen bulgulara yönelik olarak anılan yasanın - maddesinin verdiği yetkiyle ilgililerden yazılı savunma alınmış ve denetim tamamlanmıştır.
- BULGULAR
3.1 İÇ PİYASADAN TOHUMLUK OLARAK SATIN ALINAN ARPA MATERYALİ
3.1.1 Bakanlar Kurulu, 2013-2014 zahire üretim dönemindeki kuraklık nedeniyle ihtiyaç
duyulacak tohumluğun sağlanması yönündeki çalışmalar paralelinde yerli ürün arpa, buğday,
tritikale ve fiğin Toprak Ürünleri Kurumu (TÜK) tarafından satın alınarak tohumluk materyali
olarak hazırlanmalarına müteakip yeniden zahire üreticilerine intikal ettirilmesine ilişkin
04.06.2014 tarih ve Y(K-I)1140-2014 sayılı kararı üretmiştir (Ek-1). Anılan Bakanlar Kurulu
kararında arpanın alış fiyatı 0.65 TL/kg olarak belirlenmiş, vermiş olduğu arpa tohumluk
materyali olma vasfı içeren zahire üreticilerine kilo başına 0.20 TL tohumluk desteği ödenmesi
ve bu tutarın Genel Tarım Sigortası Fonu 2014 yılı kuraklık tazminatlarından karşılanması
kararlaştırılmıştır.
Yerli Zahire Üreticisinden Tohumluk Arpa Alımı
3.1.2 TÜK tarafından 2014 yılı Haziran ayında arpa alımlarına başlanmış ve toplam 2,160,730
kg arpa 0,85 TL/kg fiyatından tohumluk olarak alınmıştır. Aynı dönemde toplam 60,860 kg
arpa 0,65 TL/kg fiyatından yemlik olarak satın alınmıştır. Satın alınan arpanın yemlik ya da
tohumluk olduğunun tespiti ile nemlilik testi ve kirlilik testinin depolarda alımı yapan sorumlu
personel tarafından yapıldığı kayıtlarda yer almıştır.
Ada genelinde üreticilerden satın alınan ve tohumluk vasfı taşıdığı ilgililerce belirlenen
arpalar Akdoğan Tohum Hazırlama Şubesinde depolanmıştır. Anılan şubede arpaların bir kısmı
ilaçlanmadan açık vaziyette muhafaza edilirken, bir kısmı da selektörden geçirilip1 ilaçlanmış
ve torbalanarak satışa hazır hale getirilmiştir.
Yerli Tohumluk Arpa Çimlenme Testleri
3.1.3 Akdoğan Tohum Hazırlama Şubesinde depolanan arpa materyalleri üzerinde muhtelif
zamanlarda çimlenme testleri yapılmıştır. Ancak, ilgililerle yapılan görüşmelerde çimlenme
testinin 4-5 gün sürmesi nedeniyle satın alınan ürünün çimlenme testlerinin alım yapıldıktan
sonra gerçekleştirildiği bilgisi alınmıştır. TÜK ve Tarım Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan
ve tarafımıza sunulan çimlenme test sonuçları incelendiğinde, alınan sonuçların farklı olduğu
görülmüştür. Yapılan testlerin sonuçları Tablo-1’de verilmektedir
Tablo-1 Yerli Arpa Test Sonuçları
Testi
Yapan
Kurum
Rapor
Tarihi
Açıklama Çimlenme Oranları
TÜK 07.07.2014 5 bölümden numune
alınmıştır.
% 90 üzeri
TDM 15.09.2014 Torbalanmış ve açık arpalar
test edilmiştir
% 90 ve üzeri
TDM 25.09.2014 Torbalanmış ve açık arpalar
test edilmiştir
Torbalı arpa % 63
Açık arpa % 85 ve % 79
TDM 02.10.2014 Torbalanmış ve açık arpalar
test edilmiştir
Torbalı arpa % 45
Açık arpa % 23
TÜK 08.10.2014 3 ayrı numune test edilmiştir
1. numune % 48
- numune % 39
- numune % 95
TÜK 13.10.2014 Arpalar 14 parsele ayrılarak
test edilmiştir
6 parsel % 80 – % 90 arası
6 parsel % 65 – % 80 arası
2 parsel % 30’un altı
TÜK 20.10.2014 4 yığından alınan numuneler
üzerinde test yapılmıştır - numune % 70 – % 77 arası
- numune % 25
TDM 23.10.2014
Torbalanmış ve açık arpalar
test edilmiştir
Arpa torbalı % 97
Arpa açık % 65
Arpa içerde % 73 - Not: TDM-Tarım Dairesi Müdürlüğü
3.1.4 Test sonuçlarında görülen farklılıklar nedeniyle tohumluk arpalar, tekrar test edilmek
üzere 40 ayrı parsele ayrılmış (açık vaziyette olan arpalar 8 parsel, torbalanmış arpalar
32 parsel) ve her bir parselden alınan numuneler 23.10.2014 tarihinde Güzelyurt Toprak ve Su
Laboratuvarında ayrı ayrı test edilmiştir. Tarım Dairesi Müdürlüğünün 27.10.2014 tarihli yazısı
ile TÜK’na gönderilen sonuçlarda bir kısım parselden iyi sonuçlar alındığı, bir kısım parselden
ise kötü sonuçlar alındığı görülmüştür (Ek-2).
Tohumluk Arpa Satışı - 3.1.5 Zahire üreticilerinden satın alınan 2,160,730 kg tohumluk arpanın 1,257,850 kg’ı
selektörden geçirilip ilaçlanmış ve tohumluk olarak satışa hazır hale getirilmiştir. Satış fiyatı
10.09.2014 tarih ve Y(K-I)1699-2014 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile (Ek-3) 1,20 TL/kg
olarak belirlenen tohumluk arpanın satışına 22.09.2014 tarihi itibariyle başlandığı ve 1,099,700
kg tohumluk arpanın zahire üreticilerine ve kooperatiflere satıldığı kayıtlar üzerinden tespit
edilmiştir. Tohumluk arpanın yanında 662,115 kg arpanın 0,65 TL/kg’dan yemlik olarak,
232,260 kg arpanın ise 0,40 TL/kg’dan kalburaltı2 arpa olarak satıldığı kurum kayıtlarından
görülmüştür. (Tablo-2). Yemlik arpanın satış fiyatı 04.06.2014 tarih ve Y(K-I)1140-2014 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı, kalburaltı arpanın satış fiyatı ise 03.09.2014 tarih ve K/175/2014 sayılı
Yönetim Kurulu kararı ile belirlenmiştir.
Tablo-2 2014 Yılı Yerli Arpa Satışları
Tohumluk Arpa (1,20 TL/kg) Yemlik Arpa (0,65 TL/kg) Kalburaltı Arpa (0,40 TL/kg)
1,099,700 kg 662,115 kg 232,260 kg
Toplam Arpa Satışı: 1,994,075 kg
3.1.6 TÜK Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin Özçağ tarafından 27.10.2014 tarihli
çimlenme test sonuçlarını gösteren belge üzerine (Bkz. 3.1.4) ‘Çimlenmeleri % 80 ve üzeri
olanlar satılsın, % 70-80 arası olanlar bekletilsin, % 60 altında olanlar ise satılmasın’ şeklinde
not düşülmüş, akabinde 27.10.2014 tarihinde TÜK Müdür Vekili Sn. Mehmet Arkut, Ürün ve
Depolama Amiri Sn. Tayanç Taşkan’a çimlenme oranı % 80’in üzerinde olan torbalanmış
tohumluk arpa materyallerinin üreticileri bilgilendirerek satılması, çimlenme oranı % 70’in
altında olan arpaların satışının yapılmaması ve tohumluk olarak yerli üreticiden alınan arpaların
ilaçlanıp tohumluk olarak hazırlanmasının durdurulması yönünde yazı yazmıştır. Ancak
tarafımıza sunulan satış kayıtları üzerinde yapılan incelemede, çimlenme oranı % 80’in altında
çıkan arpaların satışının durdurulması talimatının verildiği 27.10.2014 tarihine kadar toplam
802,950 kg, 27.10.2014 tarihinden sonra ise toplam 296,750 kg tohumluk arpa satışının
gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
03.08.2015 tarih ve SAY.0.00-B.7.19.000-15/597 sayılı yazımız ile Sn. Mehmet
Arkut’dan çimlenme oranı % 80’in altında olan arpaların satışının durdurulması talimatının
verildiği 27.10.2014 tarihine kadar yapılan diğer testlerde çimlenme oranları düşük olmasına
rağmen neden satışlara devam edildiği hususunda bilgi talep edilmiştir. Sn. Mehmet Arkut
21.08.2015 tarihli cevap yazısında özetle, gerek Tarım Dairesi Müdürlüğüne gerekse Sn.
Tayanç Taşkan’a gerekli çimlenme testlerinin periyodlar halinde yapılması için yazılar
yazdığını, test sonuçlarını takip ettiğini, sonuçların Yönetim Kurulu Başkanının da bilgisine
getirildiğini, ilk zamanlarda test sonuçları olumlu gelirken zamanla kötü sonuçların gelmeye
başladığını, doğru çimlenme sonucunun alınabilmesinin zaman aldığını, bu sebeple satışların
27.10.2014 tarihine kadar durdurulamadığını belirtmiştir.
Yapılan testlerin düşük çimlenme oranlarıyla sonuçlanmasına rağmen neden satışlara
devam edildiği ile Sn. Mehmet Arkut’un anılan yazısı sonrası nasıl bir uygulama yapıldığı
hususlarında 03.08.2015 tarihli yazımız ile Sn. Tayanç Taşkan’dan bilgi talep edilmiştir.
Sn. Tayanç Taşkan 24.08.2015 tarihinde tarafımıza iletmiş olduğu cevap yazısında özet olarak,
08.10.2014 tarihi itibariyle kötü sonuçlar alınan kısımlarla ilgili satışın yapılmaması yönünde
Akdoğan Tohum Hazırlama Şubesi Sorumlusu Sn. Hasan İmam’a sözlü olarak talimat
verdiğini, test sonuçları kötü olan kısımların zahire üreticisine satışının yapılmadığını,
çimlenme oranı düşük olan arpaların yemlik olarak satıldığını ve selektörlenip ilaçlanan
arpaların imha edildiğini, Sn. Mehmet Arkut’un yazısındaki talimatları Şube Sorumlusuna
sözlü olarak ilettiğini belirtmiştir.
Kuruma Yapılan Şikayetler ve Ürünün İade Alınması
3.1.7 Tohumluk arpa satışı yapılmasına müteakip birçok zahire üreticisinden arpanın
çimlenmediği yönünde şikâyetler gelmiştir. Bunun üzerine, şikayeti olan üreticiler içerisinden
7 üreticinin satın almış olduğu ürünler üzerinde TÜK ve Tarım Dairesi Müdürlüğü tarafından
çimlenme testi yapılmış ve % 38 – % 65 aralığında çimlenme sonucu elde edilmiştir. Akabinde
Yönetim Kurulu, çimlenme ile ilgili şikayeti olan üreticilerden ürünün iade alınıp, yerine ithal
edilen Akhisar 98 cinsi tohumluk arpadan verilmesine yönelik 23.10.2014 tarih ve K/231/2014
sayılı kararı üretmiştir. Alınan bu karar doğrultusunda üretici ve kooperatiflerden toplam
341,850 kg arpanın iade alındığı ve yerine ithal Akhisar 98 cinsi tohumluk arpa materyali
verildiği kurum kayıtlarından görülmüştür.
Taşıma Maliyeti
3.1.8 Arpaların üreticiden iade alınarak kurum depolarına taşınması ve yerine ithal arpadan
verilmesi sürecinde, kuruma olan taşıma maliyetini tespit etmek amacı ile Sn. Mehmet
Arkut’tan ilgili belgeler talep edilmiştir. Sn. Arkut’un 23.06.2015 tarihinde tarafımıza sunmuş
olduğu faturalar incelendiğinde Özkan Nakliyat Şti. Ltd.’e toplam 12,948 TL ödeme yapıldığı
görülmüştür.
İade Alınan Ürünle İlgili Yapılan Çimlenme Testleri
3.1.9 İade alımların yapıldığı süreçte, Sn. Mehmet Arkut’un yazılı talebi üzerine üreticilerin ve
kooperatiflerin iade ettiği ürünler üzerinde muhtelif zamanlarda TÜK ve Tarım Dairesi
Müdürlüğü tarafından çimlenme testleri yapılmıştır. Tarafımıza sunulan belgelere göre toplam
54 üretici ve kooperatiften iade ürün alınmış, bunlardan 34 tanesine çimlenme testi yapılmış ve
bu testlerin sonucunda düşük çimlenme sonuçları elde edilmiştir. Ancak 20 üretici ve
kooperatiften iade alınan toplam 69,050 kg arpa ile ilgili tarafımıza herhangi bir test sonucu
sunulmamıştır.
Bu bağlamda Sn. Mehmet Arkut’dan 69,050 kg iade arpa ile ilgili olarak neden test
yapılmadığı hususunda 03.08.2015 tarihli yazımız ile bilgi talep edilmiştir. Sn. Arkut
21.08.2015 tarihli cevap yazısında özetle, 03.11.2014 ve 12.11.2014 tarihlerinde Sn. Tayanç
Taşkan’a çimlenme testlerinin yapılmasıyla ilgili talimatlar verdiğini, tarafına herhangi bir
eksiklik/hata/uyuşmama bilgisinin iletilmediğini, bu sebeple 69,050 kg ürünle ilgili neden test
yapılmadığı sorusuna kendisinin cevap vermesinin mümkün olmadığını belirtmiştir.
500 ton Arpa Materyalinin İmhası
3.1.10 Sn. Tayanç Taşkan TÜK Müdürlüğüne hitap 16.02.2015 tarihli yazısında, çimlenme
probleminden dolayı iade alınan 341,850 kg arpa ile çimlenme oranı % 50 – % 80 aralığında
olan yaklaşık 147 ton ilaçlı tohumluk arpa materyali olduğunu, ürünlerin tohumluk olarak
kullanılamayacağını, ürünün ilaçlı olmasından dolayı başka amaçlar için kullanılmasının da
sakıncalı olduğunu, bu sebeple ürünün imha edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
Anılan yazı
üzerine Sn. Mehmet Arkut 17.02.2015 tarih ve 29/2015 sayılı önerge ile konuyu
Yönetim Kurulunun gündemine getirmiştir. Yönetim Kurulu çimlenme sorunu olduğu
gerekçesiyle iade alınan 341.85 ton (341,850 kg) tohumluk arpa ile kurumun elinde bulunan ve
ilaçlanmış olan yaklaşık 147 ton (147,000 kg) tohumluk arpanın imha edilmesine yönelik
26.02.2015 tarih ve K/35/2015 sayılı kararı üretmiştir (Ek-4).
İmhasına karar verilen 341,850 kg iade arpanın 69,050 kg’na ait test sonucunun
tarafımıza sunulmadığı raporumuzun 3.1.9 numaralı bulgusunda belirtilmişti. Bunun yanında
çimlenme sorunu olduğu gerekçesiyle imhasına karar verilen yaklaşık 147 ton arpayla ilgili
çimlenme testi de tarafımıza sunulmamıştır. Bu bağlamda K/35/2015 sayılı kararda imzaları
bulunan Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin Özçağ ile Yönetim Kurulu Üyeleri Sn. Mustafa
Hadımcı, Sn. Mustafa Beyoğlu, Sn. Berhan Ongan ve Sn. Ümit Gürtekin’den iade 69,050 kg
arpa ile yaklaşık 147 ton olarak belirtilen ilaçlı arpanın çimlenme sorunu olduğuna, hangi rapor
veya raporlar çerçevesinde karar verdikleri hususlarında bilgi talep edilmiştir.
Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri 18.08.2015 tarihli cevap yazılarında anılan kararı
Sn. Mehmet Arkut’un Yönetim Kuruluna sunmuş olduğu 29/2015 sayılı önerge doğrultusunda
verdiklerini belirtmişlerdir. Cevap yazılarında bu miktarların çimlenme sorunu olduğunu
gösteren herhangi bir test sonucu sunulmamıştır.
Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerinin vermiş oldukları cevap yazılarından çimlenme
sorunu olduğu gerekçesiyle arpanın imhasına karar verirken çimlenme testi yapılıp
yapılmadığını sorgulamadıkları anlaşılmaktadır.
3.1.11 Çimlenme sorunu olduğu gerekçesiyle iade alınan 341,850 kg arpa ile çimlenme oranı
düşük olduğu gerekçesiyle satışı yapılmayan 158,150 kg ilaçlı arpa olmak üzere toplam
500,000 kg arpanın imha işleminin 02.04.2015 tarihinde gerçekleştirildiği imha tutanağında
belirtilmiştir. Anılan imha tutanağı Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin Özçağ, Mağusa
Bölge Amiri Sn. Hakan Konuker, Ürün ve Depolama Amiri Sn. Tayanç Taşkan, ve Ambar
Sorumlusu Sn. Hasan İmam tarafından imzalanmıştır (Ek-5).
500,000 kg arpanın imha edilmesi neticesinde, kilogram başına 0,65 TL ödeyen Kurum
325,000 TL tutarında kayıp yaşarken, tohumluk olarak alınan ürüne kilogram başına 0,20 TL
ödeyen Genel Tarım Sigortası Fonu ise 100,000 TL tutarında kayıp yaşamıştır. Bu bağlamda
gerçekleştirilen imha işlemi neticesinde toplam kayıp 425,000 TL olmuştur.
3.1.11.1 İmha edilen 341,850 kg iade arpanın 69,050 kg’ı için test sonuçlarının tarafımıza
sunulmaması nedeniyle bu miktarın hangi rapora/belgeye dayanarak çimlenemez olduğu
gerekçesiyle imha edildiği belirlenememiştir. Bu bağlamda 03.08.2015 tarihli yazılarımız ile
tutanakta imzası bulunan kişilerden test sonucu sunulmayan 69,050 kg arpanın çimlenmez
olduğunu nasıl belirledikleri hususunda bilgi talep edilmiştir.
• Sn. Hüseyin Özçağ konu miktarın çimlenme oranının düşük olduğuna Sn. Mehmet
Arkut’un Yönetim Kuruluna sunmuş olduğu 29/2015 sayılı önergeye dayanarak karar
verdiğini belirtmiştir.
8
• Sn. Tayanç Taşkan ilgili miktara yönelik numune sonuçlarının kendisinde
bulunmadığını belirtmiş, 69,050 kg arpanın çimlenemez durumda olduğunun nasıl
belirlediğine yönelik bir açıklama getirmemiştir.
• Sn. Hakan Konuker 69,050 kg arpanın çimlenme testleriyle ilgili evrak ve belgelerin
kendisinde bulunmadığını ve imha işlemini K/35/2015 sayılı Yönetim Kurulu Kararı
doğrultusunda gerçekleştirdiğini belirtmiştir.
• Sn. Hasan İmam cevap yazısında bu konuya değinmemiştir.
Cevap yazılarında belirtilenler ve çimlenme oranlarını gösteren herhangi bir rapor
tarafımıza sunulmadığı dikkate alındığında, 69,050 kg arpanın çimlenme testi yapılmadan imha
edildiği sonucuna varılmıştır.
3.1.11.2 Yönetim Kurulu tarafından yaklaşık 147 ton arpanın imha edilmesi yönünde karar
üretilmesine rağmen 158.15 ton (158,150 kg) arpa imha edilmiştir. Bunun yanında 158,150 kg
arpayla ilgili çimlenme testi de tarafımıza sunulmamıştır.
Bu bağlamda imha tutanağını
imzalayan Sn. Hüseyin Özçağ, Sn. Tayanç Taşkan, Sn. Hakan Konuker ve Sn. Hasan
İmam’dan 03.08.2015 tarihli yazılarımız ile 158,150 kg arpanın hangi rapora dayanarak
çimlenemez olduğu sonucuna varıldığı ve K/35/2015 sayılı Yönetim Kurulu Kararında yaklaşık
147 ton olarak belirtilen miktarın neden 158,15 ton olarak imhasının yapıldığı hususlarında
bilgi talep edilmiştir.
• Sn. Hüseyin Özçağ 18.08.2015 tarihli cevap yazısında 158,150 kg arpa hususuna ilişkin
bir açıklama getirmemiştir.
• Sn. Tayanç Taşkan cevap yazısında 158,150 kg’nın Tarım Dairesi Müdürlüğünün
27.10.2014 tarihli test sonuçlarında çimlenme oranı düşük çıkan arpa (Bkz. 3.1.4),
27.10.2014 tarihinden önce satışı durdurulan çimlenme oranı düşük olan arpa ve
Haspolat Şubesinden Akdoğan Tohum Temizleme Şubesine aktarılan fakat çimlenme
oranının düşük olması nedeniyle satışı yapılmayan arpa olduğunu belirtmiş ve yazısının
ekinde bazı çimlenme testleri sunmuştur. Bunun yanında Yönetim Kurulu Kararında
yaklaşık 147 ton olarak belirtilen miktarın 158.15 ton olarak imhasının yapılmasının
nedeninin ilk etapta miktarın yanlış hesaplanmasından kaynaklandığını, gerçekte bu
rakamın 147 ton değil 158.15 ton olduğunu belirtmiştir.
- SONUÇ
İç Piyasadan Satın Alınan Tohumluk Arpa Materyali
4.1 TÜK tarafından 2014 yılı Haziran ayında arpa alımlarına başlanmış, toplam 2,221,590 kg
arpa satın alınmış, 1,652,225 kg arpa satılmış, 500,000 kg arpa ise imha edilmiştir. Ancak iç
piyasadan gerçekleştirilen arpa alım-satım sürecinde Kurum Yönetimi tarafından, alınan
kararlar ve gerçekleştirilen işlemler yeterince sorgulanmamış, verilen talimatların yerine
getirilip getirilmediği kontrol edilmemiş, gerçekleştirilen imha işleminin gerekçe ve nedenlerini
gösteren belgelerin mevcut olup olmadığı kontrol edilmemiştir. Diğer bir ifade ile Kurum
Yönetimi iç piyasadan gerçekleştirilen arpa alım-satım ve imha sürecini iyi organize edememiş
ve kaynaklarını ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetememiştir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle,
• İade alınan arpanın taşıma maliyeti olan 12,948 TL,
• İmha edilen 500 ton arpanın alış maliyeti olan 425,000 TL
,
• Tohumluk olarak satın alınan ancak yemlik olarak satılan arpada oluşan maliyet/satış
fiyatı farkı olan 120,252 TL
olmak üzere toplam 558,200 TL kayıp yaşanmıştır.- Bu bağlamda Kurum Yönetimi, kurum kaynaklarının ekonomik, etkili ve verimli olarak
kullanılması için gerekli girişimlerde bulunmalı, iç kontrol sistemini geliştirmeli, faaliyet
sonuçlarını ölçmeli ve performans bakımından değerlendirmelidir.
4.2 2014 yılı ürünü yerli arpanın 47,930 kg’ı yem olmaya müsait olmaması (damage) gerekçesi
ile atılmış, 21,430 kg’ı ise fire kapsamında değerlendirilmek üzere Kurum Yönetiminin kararını
beklemektedir. Ancak Kurum Yönetim Kurulu tarafından tarafından kabul edilebilir damage ve
Kurum 325,000 TL tutarında kayıp yaşarken, tohumluk olarak alınan arpa ürünlerine kilogram başına 0,20 TL
ödeyen Genel Tarım Sigortası Fonu ise 100,000 TL tutarında kayıp yaşamıştır.
Tohumluk olarak alınan ürünlere kilogram başına ödenen 0,20 TL Genel Tarım Sigortasından karşılandığı için
bahse konu kayıp Genel Tarım Sigortası’nın kaybıdır.
fire oranının belirlenmemesi nedeniyle, damage ve fire kapsamında değerlendirilen 69,365 kg
(47,930 + 21,430) arpanın, damage ve fire olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği
hususunda tarafımızca bir sonuca varılamamıştır. Bu oranın Kurum Yönetimi tarafından
belirlenmemiş olması bir risk unsuru olup, bu riskin ortadan kaldırılması için ülke şartları ve
dünya standartları göz önüne alınarak bu oranın belirlenmesi gerekmektedir.
İthal Edilen Akhisar 98 Cinsi Tohumluk Arpa Materyali
4.3 Raporumuzun 3.2.1 bölümünde ayrıntılı olarak belirtildiği üzere;
• 2014 yılında ithal edilmiş olan 9,099,040 kg tohumluk arpa materyalinin 1,881,930 kg’ı
satın alınmasının üzerinden 2 yıl geçmiş olmasına rağmen (12.08.2016 tarihi itibari ile)
kurum stoklarında bulunmaktadır.
Ayrıca uzun süre depoda bekleyen ve bozulan 30,780
kg ürün imha edilmiş, 27,987 kg ürün ise fire verilmiştir. İmha edilen söz konusu miktar
nedeniyle Kurum 36,936 TL kayıp yaşamıştır.
• İthal edilen 9,099,040 kg Akhisar 98 cinsi tohumluk arpa materyalinin 376,810 kg’ı
0.90 TL/kg fiyatından satılmıştır. Ürünün alış fiyatının 1.20 TL/kg olduğu dikkate
alındığında Kurumun 113,043 TL (376,810 kg x 0.30 TL) kaybı söz konusudur.
• 2014 yılında satın alınmış olan tohumluk arpa materyalinin bozulmaya başlaması
nedeniyle torbalardan çıkarma işlemi için piyasadan işgücü satın alınmış ve 17,400 TL
ödeme gerçekleştirilmiştir.
Bu bağlamda, stokta bulunan 1,881,930 kg ithal arpanın akıbetinin ne olacağı hususunda
belirsizlik olması, ayrıca imha edilen miktar, fire miktarı ile alış fiyatından daha düşük fiyata
ürün satıldığı dikkate alındığında, Kurum Yönetiminin ekonomiklik, etkililik ve verimlilik
esaslarını dikkate alarak kararlar almadığı, yine Yönetim tarafından iyi bir planlama
yapılmadan ve gerçek ihtiyaç miktarı doğru olarak saptanmadan alımların gerçekleştirildiği
sonucuna varılmıştır.
4.4 Kayıtlara göre stokta bulunan 1,881,930 kg tohumluk arpa materyalinin satış miktarları
tarafımızdan takip edilecek, imha edilen (imhası gerçekleştirilen 30,780 kg ile birlikte), elde
kalan veya fire olarak değerlendirilen bir miktar söz konusu olması durumunda konu incelenip,
raporlanacaktır.
İthal Edilen Adana 99 Cinsi Tohumluk Buğday Materyali
4.5 İlk partide 866,980 kg Adana 99 cinsi buğday ithal edilmiştir. Ancak 350,100 kg buğday
çimlenme testi sonuçları belli olmadan yerli üreticiye satılmıştır. Geri kalan ürün ise yapılan
testlerde sözleşmede belirtilen % 90 çimlenme oranına sahip olmadığı sonucu alınmasına
rağmen satıcı firmaya iade edilmemiş ve yerli üreticiye satılmıştır.
İkinci partide alınan
1,334,900 kg buğdayın 1,150,000 kg’ı satıcı firmaya iade edilmiş ancak 184,900 kg buğday
yapılan testlerde sözleşmede belirtilen % 90 çimlenme oranına sahip olmadığı sonucu
alınmasına rağmen satıcı firmaya iade edilmemiştir. İade edilmeyen miktarın 122,910 kg’ı
üreticiye satılmıştır. İlk ve ikinci partide gelen buğdayın satışları sonrası yerli üreticiden
çimlenme sorunu olduğu yönünde şikayetler gelmiş, gelen şikayetler sonucu Kurum tarafından
yerinde yapılan incelemelerde çimlenme sorunları tespit edilmiş ancak bu konuda herhangi bir
adım atılmamıştır.
4.6 Raporumuzun 3.2.2 nolu bölümünde açıklandığı üzere,
• 78,850 kg ithal buğday 1.00 TL/kg fiyatından, 3,990 kg ithal buğday ise tohumluk
olarak satışı elverişli olmadığı gerekçesiyle kalburaltı olarak 0.20 TL/kg fiyatından
satılmıştır. Ürünün alış fiyatının 1.25 TL/kg olduğu dikkate alındığında yapılan satış
sonucu Kurumun 23,902 TL kaybı söz konusudur. Ayrıca toplam 3,920 kg fire kaybı
yaşanmıştır.
• Sözleşmede belirtilen % 90 çimlenme oranına sahip olmadığı sonucu alınmasına
rağmen iade edilmeyen Adana 99 cinsi tohumluk buğday materyalinin 58,010 kg’ı kötü
durumda olduğu gerekçesiyle imha edilmiştir.
Bu bağlamda TÜK Müdür Vekilinin
10/2015 sayılı önergesinde çimlenme problemi nedeniyle firmaya ödemenin
yapılmadığı belirtilmiş olmasına karşın, çimlenme sorunu olmadığını belirten ve
ödemenin yapılması yönünde olan 26.01.2015 tarih ve K/13/2015 sayılı kararı üreten
Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin Özçağ, Yönetim Kurulu Üyeleri Sn. Mustafa
Hadımcı, Sn. Mustafa Beyoğlu, Sn. Kuntay Vurana ve Sn. Berhan Ongan’ın imha
edilen 58,010 kg ürünün bedeli olan 72,512.50 TL’den 18/1978 sayılı Sayıştay
Yasası’nın 22. maddesi gereği müştereken sorumlu oldukları sonucuna varılmıştır.
Ayrıca, tohumluk buğday ithaline ilişkin değerlendirmelerimiz, raporumuzda belirtilen diğer
alımlara yönelik değerlendirmelerimizle aynıdır.
Diğer bir ifade ile iç piyasadan
gerçekleştirilen arpa ile ithal edilen arpanın alım süreçlerinde olduğu gibi ithal edilen Adana 99
cinsi tohumluk buğday materyalinin alım ve satım süreci de iyi yönetilememiştir.
Nakliye Masrafları
İmzalanan ithal tohumluk arpa ve buğday materyalleri alım sözleşmelerinde ürünün satıcı
şirket tarafından depolara kadar götürüleceği ve nakliye masraflarının satıcı tarafından
karşılanacağı yönünde hüküm yer almasına rağmen, toplam 34,491.59 TL tutarındaki nakliye
masrafı 04.12.2014 tarih ve K/276/2014 sayılı Yönetim Kurulu kararı sonrası kurum tarafından
ödenmiştir.
Ödenen bu tutardan anılan karara imza atan Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Hüseyin
Özçağ, Yönetim Kurulu Üyeleri Sn. Mustafa Hadımcı, Sn. Mustafa Beyoğlu, Sn. Kuntay
Vurana ve Sn. Berhan Ongan’ın 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası’nın 22. maddesi gereği
müştereken sorumlu oldukları sonucuna varılmıştır.
Bilgilerinize saygı ile arz olunur.
VARAN 2 : BU YIL TOPRAĞA ÇÜRÜTÜLEREK GÖMÜLEN BİNLERCE TON ÜRÜNÜ RESİMLERİYLE YAYINLAYACAĞIZ .
04. KASIM ÇARŞAMBA GÜNÜ BİR HABERCİ´DE
